SAĞLIKLI VE İŞLEVSİZ AİLELER

SAĞLIKLI VE İŞLEVSİZ AİLELER

• Ailelerin sağlığı/sağlık durumları yaşam boyunca değişir.
• Sağlık, bir patolojinin/hastalığın olmamasının yanında daha çok olumlu ilişkileri ve sonuçları ifade etmektedir.
• Sağlıklı aileler, krizlerle ve değişimle uğraşırken kurallarını ve yapılarını yeniden ayarlarlar. İşlevsel olmayan aileler ise katılaşır ve karmakarışık bir hale gelirler.
• 1890 larda Birleşik Devletlerin şehir merkezlerinde orta sınıf Avrupalı Amerikalıların sağlıklı ve işlevli ailelerinin babaerkil olduğu görülmektedir. Babalar eve ekmek getiren ve kuralları koyan kişiler iken, anneler ise ev işleriyle ilgilenip ailelerine bakarlardı.

• Çeşitli olaylar aileleri yeni ve beklenmeyen durumlarla karşı karşıya getirebilir. Bu tür olaylar gerçekleştiğinde, aile ilişkileri değişir ve aile bir bütün olarak çalkalanır. Değişikliğe neden olan olaylar aile sistemlerine çeşitli şekillerde etki eder. Bazı aileler kuralları kendilerine göre dönüştürerek yeni ve daha işlevsel davranışlara çevirirler. Bazı ailelerde ise değişikliğe uyum sağlayamaz ve tıbbi ya da psikolojik semptomlar ortaya gösterebilirler. Örneğin depresyon ve anksiyete stresli yaşam olayları sonucunda ortaya çıkabilir.

• Sağlıklı aileler yapılarını ve ilişkilerini yeni koşullara göre oluştururlar. Örneğin sosyal desteklerini aileleri ve arkadaşlarından alarak artırırlar ve böylece problem çözme yeteneklerini ve iletişimlerini geliştirebilirler. Bu tür yeniden düzenlemeler aileleri kaotik olmaktan korur.

AİLE SİSTEMİ VE SAĞLIĞI

• Sistem teorisi çoğu aile terapistinin aileleri ve çevrelerini gözlemlediği ve klinik çalışmalarını organize ettikleri temeldir. Teori Ludwig von Bertalanffy (1934, 1968) adlı bir biyolog tarafından saflaştırılmış ve geliştirilmiştir. Amacı organizmaların gelişim veya ölümlerini çevrelerine açıklıkları veya kapalılıklarıyla ne kadar ilgili olduğunu göstermektir.

• Organizmayı ortak bağımlı parçalardan oluşan ve ortak etkileşimler şeklinde ayakta duran yaşam formları olarak tanımlar. Organizma öncelikle iç mekanizma tarafından davranışsal olarak motive edilir. Sosyal bilimciler, aileler de dahil olmak üzere tüm yaşam sistemlerini benzer prensip setlerinin çalışması olarak kabul ederler. Bu yaşam sistemleri içsel olarak bağımsızdırlar.

• Böylece bir ailede üyeler sabit olarak etkileşimde olurlar ve karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler. Bu üyelerden herhangi birinde ya da aile sistemindeki koşullarda değişiklik olursa ailenin bütün görünümünde daha iyi ya da daha kötü bir değişim olur.

• Aileler sürekli olarak kendilerini değiştiren ve yeniden oluşturan bir sistemlerdir. Ayrıca aileler daha büyük sosyal sistemlerle etkileşim içindedir.

• Aile homeostasisi negatif geri bildirim döngüsü (ince geri bildirim döngüsü – ile sabitler ve kurar. Bu döngüler bir ısıtma sistemindeki termostat gibi ailenin davranışlar aralığındaki limitlere göre genişlemesi ve etkileşimine izin verir. Eğer düzgün çalışmazsa aile daha iyi ya da daha kötü tepkiler verebilir.

• Pozitif geri bildirim döngüsü (büyüten geri bildirim döngüsü ) kullanan aileler de başka bir benzer durumdur. Kararlılık ve homeostasis geçicidir ve ailenin temel görevi kararlılık ve değişim arasında bir denge kurmaktır. Eğer çok fazla denge olursa aile durgun kalır ve eğer çok fazla değişim olursa aile düzensiz olur.

SAĞLIKLI AİLENİN NİTELİĞİ

• Sağlık, bir patolojinin/hastalığın olmamasından daha fazlasını ifade eden bir kavramdır. Daha çok, olumlu ilişkileri ve sonuçları ifade etmektedir. Sağlıklı aileler, krizlerle ve değişimle uğraşırken kurallarını ve yapılarını yeniden ayarlarlar. İşlevsel olmayan aileler ise katılaşır ve karmakarışık bir hale gelirler
• Çalışmalar göstermektedir ki işlevsel aileler bütün kültürlerde değişime ayak uydururlar, uygun sınırlar belirlerler, açık iletişime dair ilişkilerini geliştirirler, sorumluluklarını yükseltirler, kendilerine ve çocuklarına güvenlerini ifade ederler ve gelecek hakkında iyimserdirler. Bütün bu konuların sağlıklı ailelerde görüldüğü üzerine fikir ayrılıkları da mevcuttur.

• Başlıca fikir ayrılığı sağlığın ne olduğu yönündedir. Sağlık pozitif ilişkiler ve sonuçlar ile ilgili etkileşim sürecidir. Ailelerde sağlık, iyi ilişkileri yükseltmeyi ve üyeler arasında alma-verme dengesinin kurulması şeklinde olan etik sorumluluğu içerir. Çoğu aile, aile yaşam döngüsü sırasında hem sağlıklı hem de sağlıksız etkileşimler konusunda defalarca deneyim yaşar.

• Sağlıklı bireyler sürekli sağlıklı olan ailelerden gelirler. Sıkıntıların altından kalkabilen yüksek esnekliğe sahip bireyler hayatta başarılı olurlar. Ancak sağlıklı bir aile çevresinde olmak üretken ilişkileri öğrenmekte bir avantajdır.

• Bir grup olarak düşünürsek sağlıklı ailelerin ortak birçok karakteristiği mevcuttur. Başarılı, mutlu ve güçlü olan aileler farklı şekillerde dengeyi sağlarlar. Dahası, ne aşırı bilişsel ne de aşırı duygusal çatı olmadan çalışırlar. Problemlerle karşılaşmadan önce enerjilerini doğru miktarda harcarlar ve gerçekçi planlar kurarlar. Bütün faktörler bir kompleks şeklindedir fakat pozitif yöndedir.

• Sağlıklı aileler için en önemli faktörlerden biri evlilik biriminin gücü ve sağlığıdır. Sağlıklı bir evlilik çok boyutlu, kompleks şekildedir. Samimi, esnek ve hatta sinerjiktir. Böyle bir ilişkide partnerler birbirlerinin bireysel gelişimlerini arttırmaya çalışırlar. Bu tür çiftler evliliğin heyecanlı ve açık olmasını sağlamaya çalışırlar.

• Birbirleriyle temas içindedirler ve geniş bir duygu düzeninde, belirgin bir iletişimde, eşitlikçi ve destek verici özelliktedirler. Samimi ilişkilerinde başarılı bireyler fedakârlık yapmaktan kaçınmazlar.

• Sağlıklı çiftleri işlevsiz olanlardan ayıran birçok karakteristik özellik, iyi ve işlevli ailelerden az işlevli aileleri de ayırır. Bir araştırmaya göre sağlıklı aileler bazı karakteristiklere sahiptirler. Bunlar;

• Aileye ve aile içindeki bireylere bağlılık
• Birbirlerini takdir etme
• Beraber zaman geçirme konusunda isteklilik
• Etkili iletişim konuları
• Yüksek derecede dini/ruhsal yönlenme
• Pozitif anlamda bir krizle baş edebilme yeteneği
• Bireyleri cesaretlendirme
• Belirgin roller

BAĞLILIK

• Sağlıklı aile işlevinin merkezinde bağlılık fikri gelir. Güçlü ailelerde üyeler sadece ailenin iyiliği için değil bireyler için de kendilerini adarlar. Aileye bağlılık zamanlarını ve enerjilerini aile ile ilgili aktivitelere ayırmaktan geçer.

• Bağlılık aileye sadakati ve hem iyi günde hem de kötü günde aile üyelerinin yanında olmayı gerektirir.

TAKDİR

Ailedekilerin birbirlerine olan bağlılığı fiziksel ya da sözlü olarak takdirlerini ifade etmeleriyle sağlamlaşır. Sağlıklı ailelerde evli çiftler birbirlerine olan güvenleri ortak sevgi, saygı ile sağlarlar. Kendilerini kişisel saldırılar veya şiddetten uzak tutmaya çalışırlar.

BERABER ZAMAN GEÇİRMEYE DUYULAN İSTEK

• Sağlıklı aileler hem nitel hem de nicel anlamda birlikte zaman geçirirler. Birlikte geçirilen zaman iyi bir zaman olmalıdır, hiç kimse tartışma, ağız dalaşı, somurtma veya zorbalıkla geçen zamanlardan hoşlanmaz. Bu süre hem zaman olarak hemde nitelik olarak kaliteli ve yeterli olmalıdır. Birlikte zaman geçirme aile üyelerinin düşünceleri, duyguları ve kişilikleri paylaşması açısından önemlidir.

• Bunlara örnek olarak gece kampları, tatiller, özel geceler ve aile piknikler olabildiği gibi doğum günü ve yıldönümleri kutlamaları, beraber yenilen yemekler, mezuniyetler, düğünler ve cenazeler verilebilir.

ETKİLİ İLETİŞİM KONULARI

• İletişim aile üyeleri arasındaki sözlü ya da sözsüz bilgi paylaşımını kapsar. Aile sistemi içindeki değişken konularla ilgili bilgi paylaşımı yapılır. Eğer aileler sağlıklıysa üyeler birbirlerine çok da açık olmayan konularda bile bilgi aktarmayı sağlarlar. Bu tür ailelerde destek, anlayış ve empati vardır.

 

DİNİ / RUHSAL YÖNELİM

Dini/ruhsal yönelim aileler üzerinde büyük bir önem taşır.dini  inançlar ve uygulamalar ailenin bir arada olmasını sağlar. Bazı gruplarda geleneksel olarak diğer faktörlerden daha büyük öneme sahiptir.

 

POZİTİF ANLAMDA BİR KRİZLE BAŞEDEBİLME YETENEĞİ

• Yaşam döngüsünde aileleri etkileyen birçok kriz çeşidi bulunmaktadır. Genelde krizler beklenmeyen bir olay olduğunda gerçekleşir. Örneğin yeni bir hayata başlama, iş bulma veya evlenme şeklinde aileden birinin ayrılması olabilir. Bu tür durumlarda olayın genel doğası bilinir ancak spesifik öğeleri tahmin edilemez. İşlevli ailelerde bu zamanlarda baş edebilme, deneyimli kişilerden tavsiyeler alma, tekrarlama, boş verme veya duygularını ifade etme şeklinde yollar bulunur.
• Olayların olmadığı durumlarda henüz gerçekleşmeyen veya beklenmeyen olaylar gerçekleşir. Sağlıklı çocuklara sahip olamayan çiftler veya hayatlarında mali hedeflerine ulaşamama bu tür durumlara örnek olarak gösterilebilir. Bu koşullarda aileler bir kriz içine girerler. Sağlıklı aileler birbirleriyle duygularını paylaşarak ve destek olarak bu durumlardan kurtulmaya çalışırlar.

BİREYLERİN CESARETLENDİRİLMESİ

• Aileler bir sistem gibi çalıştığı için en zayıf üyeleri kadar güçlü olabilirler. Ailelerin bireylere yetenekleri ve becerilerini geliştirmeleri için destek olmaları beklenir. Bu tür bir süreç sistematik olarak gerçekleşir ve aile yaşam döngüsü içinde yer alır.

Cesaretlendirme yaşam döngüsü içinde belli zamanlarda önem kazanır. Cesaretlendirmenin gerektiği durumlar:

• Okul çağındaki çocukların eğitim süreçleri
• Ergenlerin fiziksel değişimleri ve arkadaş grupları
• Genç yetişkinlerin ailelerinden ayrıldığı süreçte kendilerine ait fizyolojik ve fiziksel gelişimlerinin hayalleri ve olanakları doğrultusunda sağlanması

BELİRGİN ROLLER

• Roller diğer aile üyeleriyle karşılıklı aktiviteleri içeren belirli ve tekrarlayan davranışlardır. Sağlıklı ailelerde roller belirgin, uygun dağıtılmış, ortak şekilde karar verilmiş, birleşik ve harekete geçirici ve mümkün olduğunca esnek olarak hazırlanmalıdır.
• Aileler için belirlenen gerçek roller yaş, kültür ve geleneğe göre belirlenir.

BÜYÜME-ÜRETİM YAPISI VE GELİŞİM KONULARI

• Sağlıklı aileler belirgin ve uygun büyüme-üretim yoluyla organize olurlar. Aileyi bir arada tutmak için farklı nesilden birleşmeler (örneğin anne ve kızın bir takım gibi davranması) veya çatışma üçgenleri Eğer olursa ebeveynler çatışma içinde olurlar.

• Yaş ya da işlev nedeniyle aile üyelerinin mantıksal grup oluşturmaları gibi alt sistemler üyelere belli görevler yükler. Aile sisteminde bu görevler belli sınırlar içersinde yer alır. Eğer ailenin bir üyesi sınırı aşarsa aile baskısı onu çizgiye geri getirir.

AİLE YAŞAMI VE STRES NEDENLERİ

• Stres her ailenin yaşamında bir bölümdür. Bireylerde olduğu gibi aileler de stres nedeni olan olayları sağlıklı bir şekle dönüştürmeye çalışırlar. Daha sağlıklı olan aileler bazen durumlara hazır olmalarına bağlı olarak bunu birçok farklı şekilde yapmaya çalışırlar.

• Aile stres nedenleri yatay ve dikey olmak üzere iki gruba ayrılır.

Dikey stres nedenleri davranışlar, beklentiler, sırlar ve miraslar gibi geçmiş ve şimdiki zaman durumlarını karşıtlık yaratan nedenlerdir. Bu stres nedenleri geçmiş nesillerden gelen tarihi ve miras özelliği taşıyan durumlardır. Yatay stres nedenleri şimdiki zamanla ilgili yaşamın sunduğu durumlardır. Gelişmeye açık ve yayılabilirdir.

• Bu nedenlerin çoğu yaşam döngüsü geçişleri içinde tahmin edilebilir ve beklenen durumlardır. Diğerleri tahmin edilemeyen, örneğin zamansız ölüm, kronik bir hastalık veya işten atılma gibi durumlardır.

• Bazı gelişmekte olan stres nedenlerinin oluşumu ve etkisi tahmin edilebilir. Örneğin ailenin yapısı. Onun dikey ve yatay stres nedenleri zamanla yönetilebilir.
• Örneğin aile yaşamına yeni bir neslin eklenmesi durumunda aileler çocuklarının yetişmesini, evden ayrılmasını, ve yeni ailelere başlamalarını planlarlar.

B

SİMETRİK TAMAMLAYICI AİLELER

• Batı toplumunda aileler işlevlerine göre çeşitlenirler. Her ne kadar bazıları öncelikle simetrik ve diğerleri genellikle tamamlayıcı olsa da çoğu başarılı çiftler her iki şekilde etkileşim içindedirler. Simetrik ilişkide etkileşim davranış benzerliğine dayanır. Örneğin erkek ya da kadın hem dışarıda çalışır hem de evde çocuğa bakar.

• Tamamlayıcı ilişkide aile üye rolleri daha kesin bir şekilde belirlenmiştir. Örneğin aile üyelerinden biri baskındır diğeri çekiniktir, biri mantıklıdır diğeri duygusaldır. Eğer üyeler görevlerini yapmakta başarısız olurlarsa diğer üyeler olumsuz etkilenir. Bazen bu roller cinsiyete göre belirlenir.

BAĞLILIK UYUMLULUK

Zamanlamayı ihmal edersek bütün aileler, aile bağlılığı ve uyumu ile baş etmek durumundadır. Bu iki boyutun dört çeşiti vardır.

Uyum için belirlenen seviyeler;

• (1) katı
• (2) yapılı
• (3) esnek
• (4) karmakarışık.

Yapılı ve esnek kategoriler işlevlilik ile ilgili en ılımlı seviyelerdir.

Bağlılık için belirlenen seviyeler;

• (1) serbest
• (2) ayrı
• (3) bağlı
• (4) ağa düşürülmüş

Ağa düşürülmüş bağlılığın yüksek seviyeleri ya da serbestliğin düşük seviyeleri aileler için problem yaratıcı olur.

AİLELERİN BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ

Sağlıklı ve işlevsiz ailelerin başa çıkma stratejileri nitel ve nicel olarak çeşitlilik göstermektedir.

• Stres nedenini tanımlama yeteneği
• Durumu tek bir üyenin problemi olarak görmektense ailenin problemi olarak görmek
• Suçlamaya yönelik yaklaşımdan çok çözüme yönelik yaklaşım
• Diğer aile üyelerine hoş görülü davranmak
• Diğer aile üyelerine bağlılık göstermek
• Üyeler arasında açık ve belirgin iletişim
• Yüksek aile bağlılığı
• Rol esnekliği
• Aile içinde veya dışında kaynakların uygun şekilde kullanımı
• Fiziksel şiddetin olmaması
• Kötü muamelenin veya küfrün olmaması
• Birinci-düzey değişimler–sonuç getirmeyen ve durumu kötüleştiren tepkiler- yerine ikinci-düzey değişim –sorunu çözmeye yönelik yeni kurallar ve davranışların geliştirilmesi, öğrenilmesi- stratejilerinin kullanılması

İyi işlevli ailelerde stresten kurtulmak için kullanılan diğer stratejiler:

• Stresin olumlu olabileceğini ve değişebileceğini fark etmek
• Stresin genelde geçici olduğunu anlamak
• Çözüm bulmak için birlikte çalışmaya odaklanmak
• Stresin normal yaşamın bir parçası olduğunu anlamak
• Stresle baş etmek için uygulanan kuralları değiştirmek ve strese neden olan olaylar bittiğinde bu zaferi kutlamak

AİLELERLE ÇALIŞIRKEN SAĞLIĞIN ANLAMI

• Sağlıklı ailelerle çalışmak karmaşık bir süreçtir. Hem ailelerin karışıklılığı hem de bireyleri araştırırken edinilen önyargı, çoğu klinik uzmanının, ailelerin dikkatli araştırılması konusunda zorlamaktadır. Yine de aile terapistlerine yardımcı olan bazı yollar vardır:

1. Ailelerin karmaşıklığını kabul etmek ve aile üyeleri arasındaki sistemsel etkileşimin farkında olmak çok önemlidir. Örneğin; eğer bir aile üyesi alkol kullanıyorsa terapist problemi tanımlamak için çalışabilir ve gizliliğin işlevsizliğini kırar ve yüzleştirerek ama kibar bir şekilde çalışır.
2. İşlevsiz ailelerin bile yeterli ya da ortalamanın üstünde performans gösterdikleri alanlar olduğunu görmek önemlidir. Çünkü deneyimsiz terapistler aileleri aşırı hasta görebilirler, bu yüzden aileleri patoloji olarak görmeye az eğilimli olmak önemlidir.
3. Sağlıklı aileleri bilmek, aşırı bağlı ya da serbest ailelerin aile yaşam döngülerindeki gelişme evrelerini daha iyi incelemek açısından yararlıdır. Bu tip bir bilgi terapistler açısından normal ve sağlıklı olan davranışın ne olduğunu anlamaları ve böylece normal ve sağlıklı olmayan durumlara odaklanmalarını sağlar.
4. Sağlıklı ailelerin karakteristiklerini ortaya çıkarmanın üçüncü bir avantajı sağlık ve patolojinin gelişmeye açık olduğunu anlama sürecidir. Örneğin orta yaşlarda çiftler birlikte büyürler ve çocuklarıyla ilgilenirken daha az stres ve tartışmayla işlev görürler. Bu tip bilgi klinik uzmanlara değişimin mümkün olduğunu görmeye yardımcı olur. Terapistler sağlığın ve işlevsizliğin gelişimsel ve durumsal olduğunun farkında olmalıdırlar.
5. Sağlıklı ailelerle çalışmanın bir diğer anlamı terapistlerin eksiklik ve gücün ayrıntılarına inmelerini sağlamasıdır. Sağlıklı ailelerin de zayıflıkları vardır ve işlevsiz ailelerin de gücü vardır. Sırlar, tartışma, kıskançlık, suçluluk ve günah keçiliği de aynı açıklık, uyumlu çalışma, saygı, anlayış, ve sorumluluk alma gibi her aileden mevcut olabilir.
6. Davranışların aralığı ve genişliğini anlamak terapistlere stresli ailelerin potansiyel olarak nasıl etkili yollarla mücadele ettiklerini ve sağlıklı ailelerin nasıl gelişim gösterdiklerini anlamaya yardımcı olur.
7. Sağlıklı aileleri çalışmak ile ilgili son durum eğitimsel olandır. Yaşamdaki potansiyel stres kaynaklarını fark etmek terapistlere bir aile ve onun üyelerini ileri durumlarla baş etme konusunda hazırlama imkanı sağlar.
8. WhatsApp Hattı İçin TıklayınEvlilikte Sık Karşılaşılan sorunlarla ilgili yazımızı okumak için TIKLAYINIZ

   Çocuklarda Sık Karşılaşılan 9 Problem ile ilgili yazımız için TIKLAYINIZ

   Sık Karşılaşılan Psikolojik Problemler için TIKLAYINIZ

   Sık Ortaya Çıkan Cinsel Problemlerle İlgili Yazılarımız için TIKLAYINIZ

Kaynakça

http://www.tavsiyeediyorum.com/makale_16165.htm

DANIŞAN YORUMLARI

http://izmirpsikoloji.com/danisan-tavsiyeleri/

İLETİŞİM:
05376932435